| Bazyli III Βασιλειος Κομχης | |
|---|---|
 | |
| Cesarz Rzymian | |
| Okres panowania | 1932-1967 |
| Poprzednik | Michał XI |
| Następca | Kleofas |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | de Comche |
| Data i miejsce urodzenia |
12 kwietnia 1892 Syrakuzy |
| Data i miejsce śmierci |
12 lipca 1967 Konstantynopol |
| Ojciec | Jan Chryzostom Habsburg-d'Comche |
| Matka | Anastazja Angelos |
| Żona | Joanna Ypsilantis |
| Dzieci | Kleofas |
Bazyli III Komchis - właściwie Bazyli Habsburg-Komchis (gr. Βασιλειος Κομχης, ur. 12 kwietnia 1892 w Syrakuzach, zm. 12 lipca 1967). Cesarz Rzymian w Nicei od 1932, w Konstantynopolu od 1935 z dynastii Maksymiliańskiej. Syn Kleofasa Habsburga Komchisa i jego żony - Anastazji Angelos. Mąż Joanny Ypsilantis - siostry ostatniego władcy Rzymian z tej dynastii.
Wczesne Życie[]
Urodził się w Syrakuzach jako drugi syn Kleofasa Habsburga Komchisa - eparchy Sycylii i Sardynii oraz jego żony Anastazji. Początkowo ojciec posłał go do jednej ze szkół powszechnych, ale ostatecznie przeniesiono go do prywatnej szkoły z internatem na Malcie. Po ukończeniu tej szkoły rozpoczął naukę w I Liceum Cesarskim w Konstantynopolu, gdzie trafił pod pieczę swojego krewnego, Konstantyna Angelosa, który wprowadził również go na dwór cesarski.
Podczas rewolucji[]
Na wiosnę 1932 cesarz Michał XI został przekonany do powierzenia rządów Bazylowi, który wydawał się bardziej kompetentny. 1 maja została nadana godność symbasileusa, co było początkiem jego realnych rządów w państwie. Miesiąc później Michał abdykował i pełnia władzy przypadła symbasileusowi. W swojej pierwszej publicznej wypowiedzi podkreślił potrzebę walki o wolność słowa i niezależność. Jego homilia zjednała mu naród.
Na początku jego rządów stoczona została bitwa pod Nikomedią, podczas której odepchnięto wojska republikańskie z Azji Mniejszej. W styczniu doszło do przejścia na stronę rojalistów rządu epirockiego, które było spowodowane aresztowaniem patriarchy Focjusza, który nawoływał obie strony do zawarcia pokoju i powrotu do status quo.
W tajnych ustaleniach zaplanowano akcje uwolnienia patriarchy Konstantynopola i przetransportowaniem go wraz z innymi więźniami politycznymi do Nicei. Przedsięwzięcie zakończyło się sukcesem, a jednym z jego skutków, poza zaplanowanym odbiciem osadzonych było odzyskanie kontroli nad cieśninami: Dardanele i Bosfor.
Poza walkami zbrojnymi prowadzone były różne działania niekonwencjonalne, jak sabotaże, propaganda oraz wprowadzaniem w obieg pustego pieniądza (szczególnie z tej metody korzystała strona republikańska). Powszechne było wprowadzanie ceł i embarga. Powodowało to wzrost inflacji i zapaść ekonomiczną obu storn. Dlatego też basileus prowadził posunięcia mające na celu wyprowadzenie kraju z regresu. Częstym widokiem były kosze, w których palone były banknoty posiadające wyłącznie wartość nominalną. Wiele ludzi straciło pracę, zamknięto wiele przedsiębiorstw. Sytuacje wykorzystały kartele, które poprzez agresywną politykę cenową osiągały pozycję monopolisty. W niektórych regionach zdominowały one całkowicie lokalny rynek.
Bazyl starał się prowadzić szeroko zakrojoną walkę z zapaścią oraz z republikanami. Rojalistom pomagały powstania np. w Tracji, które ułatwiło wkroczenie wojsk cesarskich do tego regionu w czerwcu 1933, podobnie zamieszki w Podgoricy w sierpniu, będące przyczyną całkowitego upadku Państwa Serbskiego - ostatniego rządu popierającego działania Izydora Kantakuzena.
W marcu 1934 stoczono ostatnią i najbardziej znaczącą w przebiegu wojny bitwę morską w okolicach wyspy Chios. Przejęto wszystkie okręty walczące po stronie republiki, co położyło kres Marynarce Republiki.
Po tym starciu sytuacja na froncie była dosyć spokojna, dlatego też cesarz poszerzył zakres działań mających na celu poprawę sytuacji gospodarczej. Powołał nowego ministra finansów Anatola Matevosiana, który rozpoczął opracowywanie planu poprawy sytuacji gospodarczej. Pierwszym elementem były dekrety cesarskie dotyczące tymczasowego zakazu wprowadzania pieniędzy do obiegu oraz przeciwdziałaniu kartelizacji i monopolizacji. Polityka ta początkowo nie przynosiła zbyt dużych efektów, jednak nie zaprzestano z jej wdrażania.
17 września w Konstantynopolu doszło do wydarzenia, które obiło się szerokim echem po świecie - Masakra Pemptońska, podczas której zamordowano ok. 450 uczniów jednego z liceów. Bazyl zareagował od razu potępiając działania Izydora oraz udzielając azylu rannym oraz rodzinom ofiar, a przeczuwając upadek rządu republikańskiego rozpoczął przygotowania do procesu zbrodniarzy.
W listopadzie została całkowicie zaprzestana wymiana handlowa z Konstantynopolem, przez co wielu wytwórców straciło rynek zbytu dla swoich produktów, a sytuacja mieszkańców stolicy uległa znacznemu pogorszeniu. Inflacja osiągnęła wtedy apogeum.
W styczniu, z powodu osobistego rozkazu cesarza, w Konstantynopolu dozbrojono pułk Pawła Sanny, który powoli przejmował kontrolę w stolicy, między innymi przejmując dworzec w Metrai, będący ważną stacją rozrządową oraz siedzibę Dēmosios Dromos (poczty).
W okresie od lutego do kwietnia Bazyl postanowił ponownie zawiesić działania na froncie przygotowując się do uderzenia na Adrianopol i Konstantynopol. Wydał wtedy również dekret wprowadzający ulgi podatkowe dla najbiedniejszych oraz zaczął przygotowywanie ustaw liberalizujących gospodarkę (zgodnie z planem wicepremiera Matevosiana).
25 kwietnia rozpoczęto oblężenie republikanów w Adrianopolu wraz z wojskami bułgarskimi. Obroną miasta dowodził głównodowodzący armii republiki Aurelian Ybarra.
1 maja Bazyl przybył do Adrianopola, przekonując żołnierzy, że wojna domowa skończy się w przeciągu miesiąca, odwiedził również żołnierzy przebywających w okopach.
5 maja basileus otrzymał wieści od Pawła Sanny o przejęciu kontroli w Blachernach i Kosmidionie, natomiast następnego dnia rano w Galacie wybuchły zamieszki w koptyjskiej dzielnicy, protestujący z pomocą pułku Cesarskiej Armii szybko przejmowali kontrolę w mieście, służby porządkowe często stawały po stronie Koptów. Około godziny 9 protestujący przekroczyli most na Złotym Rogu i weszli do centrum miasta. Po upływie godziny dotarli do posiadłości premiera, który został aresztowany.
6 maja do cesarza dotarła informacja o zwycięstwie rojalistów. Kiedy usłyszeli o tym broniący się republikanie, ogłosili kapitulację, a Ybarra trafił do więzienia wojskowego.
Przejęcie rządów[]
Koronacja[]
11 maja 1935 Bazyl przybył do miasta na oficjalną ceremonię koronacji cesarskiej. Cesarz wstąpił do Hagii Sofii o godzinie 10:00. Tam, zgodnie z ceremoniałem, w Metatorionie został odziany w szaty ceremonialne, następnie wszedł do głównej nawy kościoła, prowadzony przez patriarchę Focjusza II.
Kolejnym etapem ceremonii było założenie korony, połączone z modlitwą. Kiedy została już założona, zgromadzeni wznieśli trzykrotnie okrzyk: "Święty, Święty, Święty! Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój!", a następnie została odśpiewana Polichronia.
Następnie cesarz zasiadł na tronie i rząd, dworzanie oraz wojskowi oddali mu hołd. Po zakończonej ceremonii, Bazyl opuścił Hagię Sofię i udał się do pałacu w Blachernach.
Wojna z Bułgarią[]
12 maja przed południem dwór cesarski otrzymał depeszę, w której strateg Armii Cesarskiej w Adrianopolu - Tomisław Tomčić zawiadamiał o ataku wojsk Boyadjieva na ich pozycję. Chwilę później dotarł również akt odmówienia uznania zwierzchnictwa cesarza. Oznaczało to kontynuację wojny domowej. Siły bułgarskie zostały jednak rozgromione w bitwie nad rzeką Hebros (mimo początkowego niepowodzenia natarcia Tomčicia). Pokój zawarto 10 października. Miesiąc później znaleziono, 12 listopada, znaleziono martwego cara w swoim domu w Sofii.
Panowanie[]
Osądzenie przywódców rewolucji[]
Po zakończeniu wojny domowej priorytetem było osądzenie wszystkich odpowiedzialnych za doprowadzenie do rewolucji. Do aresztu został doprowadzony m.in. Ybarra, Kantakuzen, Demirdzios - przywódca służby bezpieczeństwa republiki oraz przywódcy rządu serbskiego i bułgarskiego. Procesy często były długie, a osądzani odwoływali się do wyższych instancji.
Polityka węwnętrzna[]
Kolejną rzeczą, która była niezwykle ważna w odbudowie państwa, było kontynuowanie reformy gospodarczej. Wcześniej jednak przeprowadzone zostały wybory, w których zwyciężyła koalicja Partii Cesarskiej i Partii Konserwatywno-Liberalnej. Na czele nowego rządu stanął stratarchis Franciszek Habsburg-de Comche, natomiast sprawami gospodarczymi zajął się Anatol Matevosian.
Zaakceptował dalsze elementy planu odbudowy gospodarczej, rozpoczął prywatyzację przedsiębiorstw państwowych poprzez udostępnianie udziałów na giełdzie. Przeprowadził również radykalne obniżki podatków, rezygnując z niektórych, jednak to musiało wiązać się z obniżką świadczeń socjalnych np. opieka medyczna od tej pory jest, w przypadkach nie stanowiących poważnego zagrożenia życia, płatna. Polityka ta doprowadziła do ożywienia gospodarczego i obniżenia inflacji oraz ograniczenia biurokracji.
Spora część dochodu z podatków była przekazywana na edukację i rozwój kultury oraz rozwój infrastruktury. Polityka ta miała na celu ostateczne wyeliminowanie analfabetyzmu i zwiększenie znajomości romejki wśród obywateli Romanii.
Podczas wojny[]
15 sierpnia 1940 roku doszło do złamania traktatu o nieagresji przez Niemców i wkroczeniu na terytorium Królestwa Polskiego. Romania wypowiedziała wojnę Trójprzymierzu 10 listopada, kiedy doszło do znaczącej porażki wojsk polskich w bitwie pod Jędrzejowem i przełamania obrony Krakowa.
Początkowo dość ostrożnie wysyłano żołnierzy do Węgier oraz na Litwę. Jednak po trzech latach wojny pozycyjnej (front utrzymywał się na wysokości Brześcia Litewskiego) dowództwo postanowiło wyruszyć z ofensywą do Austrii (gdzie okupacyjne wojska niemieckie przebywały od 1942).
Cesarz odwiedził żołnierzy podczas oblężenia Monachium oraz w Ratyzbonie.
25 kwietnia 1945 rozpoczęła się konferencja pokojowa na Wawelu, której wynikiem było ponowne podzielenie Niemiec i wprowadzenie nowego ładu w Europie.
Podróże []
Cesarz Bazyl odbył wiele podróży zagranicznych. W latach 1936-1940 wyruszył na 11 podróży m.in. do Rzeczpospolitej, Francji, Persji, Chin, Szkocji i Anglii. Po zakończeniu wojny podróżował do Azji oraz Ameryki, był goszczony również przez cesarza Japonii.
Odwiedzał również wiele miejsc w cesarstwie, robiąc to częściej niż poprzednicy. Przez pierwsze lata panowania był w Egipcie, Armenii, Mezopotamii, Syrii, w Afryce oraz Italii.
Polityka wobec terytoriów zamorskich[]
Polityka wobec posiadłości znajdujących się poza terytorium basenu Morza Śródziemnego polegała na coraz większym rozluźnianiu powiązań z metropolią. Między innymi przykładem takiej polityki jest nowela Galatasa, która weszła w życie w 1927, jednym z jej postanowień było nadanie większej autonomii Hespericie oraz Rzymskiej Azji Południowo-Wschodniej.
Mimo ustępstw ze strony Konstantynopola silny ruch separatystyczny rozwinął się m.in. na Tajwanie oraz na Madagaskarze. Dlatego też cesarz wraz z rządem postanowili zaprosić francuski rząd na konferencje w sprawie przyszłości największej afrykańskiej wyspy, która została podzielona w 1835. Podczas spotkania, które rozpoczęto w maju 1954, jednym z jej efektów było ustanowienie Wspólnoty Malgaskiej w stolicy w Antananarywie. Twór ten przestał jednak istnieć już w marcu 1955, kiedy rząd francuski zerwał umowę.
Widząc szereg zachodzących zmian, cesarz na posiedzeniu parlamentu w 1960, powiedział, komentując kolejną wprowadzoną poprawkę do ustawy administracyjnej: "Dzisiaj nie jestem w stanie postawić nawet jednego tournesiona, na to, że za 10 czy 20 lat, będziemy kontrolować jakiekolwiek terytorium poza obszarem Morza Śródziemnego".
Choroba i śmierć[]
Podczas rewolucji oraz wojny, basileus był pod wpływem dużego stresu co pogorszyło jego stan zdrowia, wtedy również zaczął palić. Latem 1966 roku zdiagnozowano u niego raka płuc. 21 listopada przeszedł operację, podczas której usunięto mu lewe płuco.
Od tego czasu pozostawał pod opieką lekarzy i zaprzestał publicznych wystąpień, zastąpił go jego syn, który został mianowany współcesarzem. W maju trafił na stałe do Uniwersyteckiego Szpitala w Chalcedonie.
Bazyl zmarł nad ranem 12 lipca 1967. Pochowany został 20 lipca w Kościele Świętych Apostołów.
[]
| Cesarze Rzymscy od 1453 | |
| Kursywą oznaczono współcesarzy | |
| 1453-1652: | Maksymilian I • Jan IX • Jerzy • Maksymilian II • Franciszek I • Jan X • Demetriusz I • Jakub • Piotr • Jan XI • Mikołaj • Matylda |
| 1652-1805: | Stefan • Jakub II • Jan XII • Jan XII • Kosma I • Grzegorz I• Anna• Dawid I • Zenon II • Dawid II |
| 1805-dzisiaj: | Kosma II • Aleksy VI • Franciszek II • Marcin • Jan XIII • Michał X • Konstantyn XII • Michał XI • Bazyli III • Kleofas • Herakliusz III |